Honderd jaar geleden, einde van de Grote Oorlog.

Op zondag 11 november werd onder grote belangstelling het einde van de Grote Oorlog 1914 - 1918 herdacht. Zo'n zeventig politiek leiders vanuit de hele wereld togen naar Parijs om dit feit te herdenken. Maar vooral om elkaar te ontmoeten en besprekingen te voeren.

De televisie schonk vooraf veel aandacht aan deze zeer bloedige oorlog waarbij ruim 10 miljoen doden vielen te betreuren. Daarbij vielen miljoenen gewonden, vaak voor altijd invalide. De zwartwit beelden blijven schokkend.

Zo zond de televisie op de dag zelf rechtstreekse beelden uit van de herdenking in Ieper (België) met koning Albert en koningin Paola van België. Het huidige Belgische koningspaar woonde de herdenking bij in Brussel.

In Engeland herdachten ze het gebeuren met veel ceremonieel gedoe. Eerst bij White Hall, op prins Philip na was de hele Britse koninklijke familie aanwezig. De queen oogde breekbaar, tegelijkertijd vastberaden. Er werden veel kransen gelegd, er werd gezongen. Ook de ons bekende melodie van 'O God, die droeg ons voorgeslacht' klonk onder meer. In gedachten zag ik de smerige vluchtgangen en greppels, ik zag die jonge jongens neerstorten.

's Avonds was er een dienst in de Westminster Abbey. Ook daar was de voltallige Britse koninklijke op prins Philip na. De zwarte outfit van de morgen had koningin Elizabeth verwisseld voor ingetogen paars. Ook daar werd gezongen. Verrassend was een lied waar in ik opnieuw een bekende melodie herkende. Het betrof nu 'Liefde Gods die elk beminnen'. Lezingen, gebeden tenslotte het Engelse volkslied. En ik zag eindeloze velden met witte kruisen...

Ooit was ik in Ieper, ooit was ik in Verdun, ooit volgden we in Noord-Frankrijk de met een klaproos aangegeven route, van kerkhof naar naar kerkhof, 'Le circuit du Souvenir'. Ik  las mijn verslag daarover opnieuw en voelde weer hetzelfde als toen: misselijk makende verslagenheid. (reisverslagen Picardië, deel 7, 'En God zal alle tranen afwissen')

Wat heeft de wereld, wat hebben wij geleerd? NIETS. Twintig jaar later was het weer mis en volgde W.O. II. Was het voorbij? Neen, talloze oorlogen volgden, zijn nu ook nog gaande. Er zullen weer vredesverdragen worden vastgelegd, beloftes gedaan; er zullen weer nieuwe oorlogen volgen. Veel slachtoffers, minder slachtoffers, maar elk slachtoffer is één te veel.