Leipzig (6) 

Leipzig is de stad van religie, muziek maar vooral van de omwenteling

Konditorei ‘Kandler’ heeft een prachtige oude gevel, binnen hangt een aangename sfeer. De Kaffee und Torte smaken uitmuntend. Er wordt gepronkt met Bach op alle mogelijke manieren en dat is begrijpelijk. De Thomaskirche, de kerk van Bach, ligt een paar honderd meter hier vandaan. De kerk werd in 1212 gebouwd als kloosterkerk voor de Augustijnen. Werd in 1355 het oorspronkelijk Romaanse koor in gotische stijl omgebouwd, in 1482 deed men er een flinke schep bovenop en werd het Romaanse schip van de kerk afgebroken en ontstond de huidige Gotische koepelkerk. Beroemd werd de kerk omdat Maarten Luther hier op Pinkstermaandag 1539 de reformatie invoerde. Nog beroemder werd de Thomaskirche vanwege Johann Sebastian Bach, die van 1723 tot 1750 hieraan was verbonden als organist en koordirigent

Wanneer ik oog in oog sta met dit godshuis bekruipt me een gevoel van ontroering. Hier liggen de stappen van Luther, maar vooral van Bach. En moet het zo wezen? Op dit moment repeteert een koor met orkest op de orgelgalerij. Zittend, opgenomen in stille eerbied van anderen, laat ik me meevoeren op de tonen van Bach. Nieuwkomers schuiven aan en worden één met de anderen. Zo bindend is Bach. De repetitie is voorbij, mappen met bladmuziek worden dichtgeklapt, de instrumenten ingepakt. Als ik de rondwandeling begin klinkt het zojuist gehoorde koraal nadrukkelijk na. Opvallend in deze kerk zijn de kruisribben in gedekt rood; daar waar ze elkaar kruisen is een zwart accent aangebracht. 

 

Mooi is ook het vleugelaltaar in door een koord afgesloten koorruimte. Een glas-in-lood raam achter het altaar laat Christus zien die de wonden in zijn hand toont aan Thomas. Afbeeldingen van diverse stadsbestuurders weerszijden van het altaar verstoren deze sacrale ruimte. Dan pas zie ik de bronzen grafsteen verzonken in de betegelde vloer; de laatste rustplaats van Johann Sebastian Bach. Een neergelegd boeket gele chrysanten lijkt wonderlijk op te lichten. Bach, nagenoeg blind na een mislukte oogoperatie, overleed in 1750 en werd begraven op het Johanneskerkhof. Toen men het graf ontdekte in 1894 werden de stoffelijke resten overgebracht naar de Johanneskerk. Nadat deze kerk werd verwoest in de Tweede Wereldoorlog, kreeg Bach alsnog een rustplaats in Thomaskirche, de kerk waar hij met muziek en hart mee was verbonden.

In de Südsakristei is een schitterende verzameling van muziek instrumenten uit de tijd van Bach opgesteld. Een goede èn tijdloze plek. Bezoekers gaan, bezoekers komen. Luther, ooit hier op de kansel, kom ik breeduit en verkondigend tegen in een stiltehoek. Dat de Geest doorwerkt is te zien aan een eigentijdse appelboom met blozende appels, waarop de naam van  pas gedoopten prijkt met hun dooptekst. Lang valt er te kijken naar de gedachtenisvensters. Het glas-in-lood raam van Bach is rustig in blauw en rood evenwicht, terwijl in het Luthervenster het rood overheerst. Buiten werp ik een kushand op afstand naar Bach. 

 

Hij houdt al vanaf 1908 de kerkgangers in de gaten en beluistert nauwgezet hun zang.

Een snelle duik in het winkeltje naast de Thomaskirche De juffrouw achter de toonbank is allerminst een flodder. Integendeel, zij ademt distinctie en een ook vleugje Bach. Kaarten en boekjes pakt ze met grote toewijding in een muzikaal ogend zakje. En helemaal goed wordt het wanneer ik het boek ontdek ‘Johann Sebastian und ich’, van onze Maarten ’t Hart.

We wandelen richting station. Een bronzen beeld in een drukke winkelstraat bezorgt koude rillingen. De rechterhand gestrekt als in de Hitlertijd, de linker afwerend tegen verschrikkingen. Ook de voeten doen mee: een bloot been en een been gestoken in een laars. Het hoofd ontbreekt. Deze hoofdloze mens nestelt zich voor altijd op mijn netvlies.

Voor wie graag stations bekijkt is het Hauptbahnhof een eldorado. Dit station behoort tot één der grootste ter wereld, heeft een lengte van 298 meter, bezit een ondergronds winkelcentrum en parkeergarage. En treinen voor alle richtingen. De koffie is goed, de broodjes zijn knapperig.

Ook Leipzig is zwaar beschadigd in de Tweede Wereldoorlog, maar kwam weer overeind dankzij knappe deskundigen èn gedreven inwoners. Historische gebouwen zijn kundig gerestaureerd, tussenliggende gaten verantwoord opgevuld met hedendaagse architectuur, samen vormen ze een mooi geheel. Leipzig ademt en geeft die adem door aan ieder die vooruit blikt. Bach, Luther en Goethe, ze waren hier zeer aanwezig. Voeg daarbij de vreedzame revolutie die Oost- en West-Duitsland uiteindelijk herenigde, dan is gepaste eerbied voor Leipzig begrijpelijk. Stad van religie, stad van muziek, stad van poëzie, maar vooral stad van de Omwenteling…